Máis un ano o calendario de patrimonio de Terra de Montes. Desta volta dedicada ao patrimonio inmaterial, ás lendas desta comarca. Escollemos unha de cada tipo (fontes, castros, pozos, lagoas, etc...) e para máis abondamento seguimos a recoller de xeito mais extenso na nosa web á que podes acceder desde o código qr que aparece na publicación ou nesta ligazón.
Agracemos ao profesorado e alumnado que colaborou neste proxecto e mesmo de fóra do centro que colaboraron informando ou guiándonos para atopar algunha das xoias da nosa rica tradición oral como nomeadamente subliñamos ao escritor Carlos Solla, quen xunto con outras fontes forneceron achegas para a elaboración deste calendario.

O coñecido catedrático de Electromagnetismo no departamento de Física Aplicada da Universidad de Santiago de Compostela, Jorge Mira, impartirá unha charla no IES Chano Piñeiro de Forcarei o 3 de decembro, co título ‘A que altura está o ceo?’
Esta actividade enmárcase dentro do I Ciclo de Conferencias Científicas Aida Fernández Ríos que organiza a Deputación de Pontevedra en colaboración coa Real Academia Galega de Ciencias.

O día 24 de febreiro celébrase o Día de Rosalía, coincidindo coa data do aniversario do seu nacemento, acontecido en 1837. Nesta ocasión , polo tanto, conmemoramos os seus 183 anos.

Rosalía de Castro é, como sabemos, a escritora que inaugura a nosa literatura contemporánea, despois dun longo silencio de 300 anos, os chamados Séculos Escuros. Cando decide publicar a súa primeira obra en galego, Cantares gallegos, en 1863, é consciente de que está iniciando un novo camiño e de que se enfronta á incomprensión e á crítica; pero faille fronte a isto con valentía e decisión. Son varios os obxectivos que a levan a publicar as súas obras:

• Dignificar a nosa lingua, desprezada polos poderosos.
  
  
• Defender as clases populares, especialmente os labregos, que sofren a miseria e a emigración, a causa dun sistema político e económico inxusto.
  
• Reivindicar o papel fundamental das mulleres na sociedade e defender a igualdade entre homes e mulleres, criticando a discriminación por causa de xénero.
  
• Defender o noso país fronte ás agresións de que era obxecto, sinalando os culpables.
  

Un dos elementos que Rosalía vai poñer en valor é a nosa natureza e a nosa paisaxe. Séntese ofendida porque os de fóra se atrevan a dicir que Galiza é un país feo e rudo e por iso na súa obra van aparecer árbores, plantas, herbiñas, flores, froitos..., que actúan como símbolos de identificación co país. Escribiu Rosalía no prólogo de Cantares gallegos:
Mais he aqui que o mais triste nesta cuestión é á falsidade con que fóra de aquí pintan así aos fillos de Galicia como a Galicia mesma, a quen xeralmente xulgan o máis desprezable e feo de España, cando acaso sexa o máis fermoso e digno de alabanza.
[...]

Búrlanse desta Galicia competidora en clima e galanura cos países máis encantadores da terra, esta Galicia onde todo é espontáneo na natureza e onde a man do home cede o seu posto á man de Deus.
Lagos, cascadas, torrentes, veigas floridas, vales, montañas, ceos azuis e serenos [...] non hai pluma que poida enumerar tanto encanto reunido. A terra cuberta en todas as estacións de herbiñas e de flores, os montes cheos de pinos, de robres e salgueiros, os lixeiros ventos que pasan, as fontes e os torrentes derramándose fervedores e cristalinos, verán e inverno, xa polos risoños campos, xa en profundas e sombrizas ondanadas... Galicia é sempre un xardín onde se respiran aromas puros, frescura e poesía... E á pesar disto chega a tanto a fatuidade dos ignorantes, a tanto a indigna preocupación que contra a nosa terra existe, que aínda os mesmos que puideron contemplar tanta fermosura [...] atrevéronse a dicir que Galicia era... un cortello inmundo!!...

Rosalía foi unha pioneira en moitos aspectos, como o feminismo ou a reivindicación da lingua. Pero tamén o foi no ecoloxismo, é dicir, o movemento que defende a conservación da natureza. Ela denunciou en varias ocasións agresións que sufriron os ecosistemas do noso país; en concreto, é moi relevante un poema do ano 1882, en que denunciou a tala dos carballos do bosque de Conxo por mandato do arcebispo de Santiago, para vender a madeira e a leña.
Este ano, na nosa conmemoración, queremos centrarnos neste aspecto da súa obra e o noso proxecto é ter elaborado, para final de curso, un herbario rosaliano, coa axuda do Departamento de Bioloxía. Hoxe falaremos das herbas de San Xoán, que Rosalía menciona, e leremos varios textos en que se fala de herbas, plantas ou árbores. Agradecemos tamén a colaboración do Departamento de Debuxo, pola exposición sobre plantas rosalianas. 

    Máis ben somos nós os que temos o dereito a vivir en galego, a expresármonos na nosa lingua en todos os ámbitos da vida. E unha parte moi importante deste dereito é o de empregar os nosos apelidos nas súas formas orixinais, correctas e libres de deturpacións.  Do mesmo xeito que moitos topónimos se foron castelanizando á forza,  moitos apelidos galegos tamén foron acastrapados e deturpados.

    A desgaleguización dos apelidos comezou  a partir da creación dos Rexistros Civís a comezos do século XIX (o primeiro Rexistro é de 1841, só para poboacións grandes; o actual comezou as súas anotacións en 1871). O castelán foi imposto polo Estado Español como única lingua oficial e, polo tanto, a única empregada na documentación escrita. Os escribáns e notarios transformaron ao seu antollo os nosos apelidos para “adaptalos” á lingua oficial. Como vemos, trátase dun proceso relativamente recente. Aínda na actualidade hai moitas persoas cun apelido castelanizado que son coñecidas no seu lugar de orixe pola forma orixinal: persoas apelidadas  Soto ou Otero cuxas familias aínda son hoxe coñecidas polos Soutos de tal sitio ou os Outeiros de tal outro.

    En canto aos topónimos, foron regularizados e devoltos ás súas formas correctas a partir do ano 1983, coa Lei de Normalización Lingüística, que estableceu que as únicas formas oficiais dos topónimos galegos son as formas autóctonas galegas. É dicir, xa case non hai formas deturpadas na toponimia, pero segue a habelas nos apelidos, que derivan en moitos casos de nomes de lugar. Por exemplo, no concello de Forcarei, na parroquia de Aciveiro, existe un lugar chamado Vilaverde; no entanto, non existe nin unha soa persoa apelidada así neste concello, fronte aos 301 que levan o apelido Villaverde. 

    A lexislación actual permítenos recuperar as formas auténticas e autóctonas dos nosos apelidos (e tamén dos nomes). A Lei 40/1999 do 5 de novembro (BOE 266, 6/11/1999) autoriza a "regularizalos ortograficamente cando a forma inscrita no Rexistro non se adecúe á gramática e fonética da lingua española correspondente".

  Hai persoas que se resisten a restaurar a forma correcta do seu apelido, e isto soe acontecer por dúas razóns:

• Porque supoñen que cambiar a forma do apelido sería unha especie de traizón ou de falta de respecto aos seus devanceiros. Nada máis lonxe da realidade; máis ben é todo o contrario, pois do que se trata é de volver as cousas a como eran realmente. A castelanización dos apelidos supuxo unha manipulación administrativa que non pediu permiso ás persoas afectadas.
• Porque pensan que quizais o seu apelido teña outra orixe, é dicir, que non sexa galego, e que a forma é correcta tal e como está. Pero o certo é que máis do 95 % da poboación galega é de orixe galega, con apelidos galegos, aínda que alterados.

      Xa é hora de corrixir e restaurar os nosos apelidos deturpados porque forman parte do patrimonio inmaterial do noso país e temos a obriga de transmitírllelos aos nosos descendentes  en condicións dignas.

(cando sexas maior de idade)

• 1. Na partida de nacemento
  

   Cómpre ir persoalmente ao Rexistro Civil onde estea rexistrado o teu nacemento. Alí tes que solicitar, en primeiro lugar, unha fe de vida. Unha vez que a teñas, debes presentar no Rexistro unha instancia solicitando que se proceda á galeguización do nome ou dos apelidos, ao abeiro da Lei 40/1999. A esta instancia debe acompañala unha fotocopia do DNI e un certificado de nacemento. Por último, debes solicitar unha certificación deste cambio no Rexistro.

• 2. No carné de identidade
  

Dirixes unha instancia á comisaría que che expediu o carné de identidade, solicitándolle que, ao abeiro da Lei 40/1999, se proceda á corrección do nome e/ou dos apelidos, rexistrándoos na súa forma actual. Debes achegarlle conxuntamente a certificación do Rexistro Civil.

• 3. Na restante documentación de uso persoal
  

Progresivamente, procedes á galeguización do nome e/ou dos apelidos na restante documentación: carné de conducir, tarxeta do SERGAS, recibos da auga, luz, gas, teléfono, contas bancarias... A tramitación, na maioría dos casos, consiste simplemente en presentar o DNI en que xa figure o nome e apelidos na súa forma galeguizada.
Toda a tramitación é de balde.

Desde o departamento de Educación Plástica e Visual fíxose unha intervención na que participou o alumnado deseñando carteis para visibilizar a diversidade dos afectos a través dunha mostra variada de bicos nos que amosamos o noso amor ao amor, e noso odio ao odio, a favor unha sociedade inclusiva e sen discriminacións.
Sobre o papel, na lexislación do nos Estado, avanzouse moito, pero na sociedade todos os días atopamos novas de agresións ou condutas discriminatorias cara as persoas LGTBI. O cal indica o moito que nos queda aínda por facer para lograr a igualdade no noso país.

Dereitos por conquistar

•     Derrogar as leis que tipifican como delito as relacións sexuais consentidas entre persoas do mesmo sexo (despenalización da homosexualidade).
  
•     Recoñecemento gobernamental das relacións entre persoas do mesmo sexo (como o matrimonio entre persoas do mesmo sexo ou unións similares).
•     Permitir a adopción  homoparental.
•     Recoñecemento da familia  homoparental.
•     Leis contra a discriminación, que inclúan como categorías protexidas a orientación sexual, a identidade de xénero e/ou expresión de xénero (en particular no lugar de traballo, o acceso aos bens e servizos, a vivenda e a atención da saúde).
•     Lexislación contra o acoso escolar e de non discriminación para protexer a nenos e estudantes  LGBT.
•     Prohibir as "terapias  reparadoras ou de conversión" que tentan cambiar ou reprimir a orientación sexual e a identidade de xénero dunha persoa, en particular en menores de idade.
•     Dereitos migratorios para parellas do mesmo sexo.
•     Lexislación contra delitos de odio e o discurso de odio que proporcionen sancións penais pola violencia e a incitación á discriminación motivada por prexuízos contra persoas  LGBT.
•     Igualdade na idade de consentimento sexual.
•     Acceso igualitario ás técnicas de reprodución asistida.
•     Recoñecer a autodeterminación do xénero ás persoas  transxénero, para acceder á modificación legal da súa identidade (nome e sexo rexistral) en documentos oficiais.
•     Acceso á cirurxía de reatribución de sexo e terapia de substitución hormonal.
•     Recoñecemento legal e adaptación en documentos oficiais do xénero reatribuído a persoas transexuais.
•     Permitir a persoas  LGBT servir abertamente nas forzas armadas.
•     Permitir que persoas que teñen sexo con alguén do seu mesmo sexo poidan doar sangue.